AI đang là mặt trận mới của cuộc chiến giữa các nền văn minh.
Vở kịch 4-ngày-mà-như-chớp-mắt ở công ty công nghệ OpenAI xứng đáng với một sự quan tâm sâu sắc hơn. Dưới bề ngoài có vẻ là một cuộc tranh giành quyền lực, có thể là câu chuyện về tương lai địa chính trị của loài người. Quãng 1 tuần trước, Hội đồng quản trị (HĐQT) của tổ chức phi lợi nhuận đình đám OpenAI, (tác giả của ChatGPT đang làm mưa làm gió) đã sa thải tổng giám đốc Sam Altman, một đạo sư AI, một lãnh đạo được sùng bái. Nhưng sau khi hơn 700 nhân viên của OpenAI viết thư ngỏ tuyên bố sẽ đi theo sếp của họ, thì Sam lại được bổ nhiệm lại.
Theo dõi cuộc tranh giành quyền lực xoắn tóc này thật hại não. Các thông tin mới nhất cho thấy, chỉ một ngày trước khi bị sa thải, Altman đã tuyên bố anh ta sắp đạt được đột phá lớn trong AI. HĐQT nhận được một bức thư tư vấn là thuật toán này, có tên là Q* (đọc là Q-sao), có thể “đe dọa nhân loại”. Thuật toán này được coi là đột phá trong hành trình đi tìm siêu trí tuệ, còn được gọi là (trí tuệ nhân tạo tổng quát- AGI), là một hệ thống, có thể thông minh hơn người.
Giấc mơ của Altman là “hôn phối” AGI với toàn bộ chuỗi cung ứng AI chip, AI phones, AI robot và những bể dữ liệu LLM (mô hình ngôn ngữ lớn) lớn nhất thế giới. Dự án này được mang mật danh là Tigris. Để làm được điều đó, Altman cần rất nhiều tiền và năng lực tính toán. Có lẽ vì thế mà anh ta đã nói chuyện với Jony Ive – nhà thiết kế của iPhone, Softbank và Cerebras, nhà sản xuất AI chip nhanh nhất thế giới. Chip của Cerebras rất to, phải bằng cái đĩa ăn, nhưng mạnh hơn tất cả các con chip thông thường khác. Nó chạy phần mềm Swarm X có thể kết hợp được nhiều chip với nhau thành một quần thể, tạo ra một thực thể tính toán, có thể xử lý khối lượng dữ liệu rất lớn, rất cần để làm AI thông minh hơn.
Cerebras là mối đe dọa lớn nhất cho nhà sản xuất siêu máy tính và AI chip Nvidia. Các siêu máy tính Summit và Sierra của Nvidia, là trụ cột bảo vệ nước Mỹ, và được đặt trong những căn hầm có khả năng chống bom nguyên tử ở Oak Ridge (Tennessee). Tất cả các tổ chức lớn đều phụ thuộc vào máy tính hoặc chip của Nvidia. Giá trị thị trường của Nvidia tăng vọt lên 1.35 ngàn tỷ đô từ mức 300 tỷ của 3 năm trước, mức tăng giá trị lớn nhất trên sàn Nasdaq kể từ năm 1971. Cerebras thiết kế các con chip chạy nhanh hơn 20 lần so với Nvidia. Bởi thế nhiều người nghĩ rằng nếu Cerebras IPO, Nvidia sẽ tèo. Chúng ta bắt đầu nhìn thấy an ninh quốc gia liên quan đến câu chuyện này.
Trong khi Phương Tây tập trung vào AI tổng hợp và không có năng lực nhận thức, thì Trung Quốc đi con đường khác. Họ đang là nước duy nhất xây dựng máy tính lượng tử, có thể trong 47 giây, giải bài toán mà các siêu máy tính thông thường phải giải trong 240 năm. Altman cũng có suy nghĩ tương tự. Anh muốn xây dựng một thế hệ máy tính mới cho thời đại AI. Vào tháng 7, anh hợp tác với Cerebras và vườn ươm G42 của UAE để cho ra mắt Condor Galaxy “Siêu máy tính lớn nhất thế giới để huấn luyện AI”. G42 cũng là nhà tài trợ cho dự án LLM Arabic lớn nhất, và đang hợp tác với Amazon để tập hợp và xử lý những ngân hàng cực lớn về gen, protein và các vật liệu sinh học khác.
Đối với các nhà khoa học dữ liệu AI, những dữ liệu như ngôn ngữ, dân tộc và DNA là những tổ ong đầy ắp mật cơ hội. Phương Tây không có phương tiện và ý chí để tập hợp một lượng lớn dữ liệu có ý nghĩa và tiền bạc cho tham vọng của Altman. Nhưng các nhà đầu tư ngoại quốc thì có, như người Arab, người Tàu, và những người khác đang đứng đằng sau G42.
Thêm nữa, nếu thế giới thực sự muốn AI được thiết kế cho sự đa dạng, những sản phẩm y tế và tài chính, có thể phù hợp cho một tập hợp lớn của loài người, thì phải tìm những nguồn dữ liệu thực sự đa dạng. Những dữ liệu đó không thể có được ở Mỹ, nơi những người anh em kỹ thuật đàn ông da trắng thiết kế AI và những thủ tục phê duyệt của FDA, đã loại đi tất cả trừ những người đàn ông da trắng.
Khi anh em AI lo lắng về việc Altman thiếu những “hành lang định hướng”, họ ngụ ý rằng, anh ta đang mạo hiểm và xây dựng một cái gì đó giống như thần đèn Djini, một khi đã thoát ra thi không thể nhét trở lại vào lọ được nữa. Anh ta sẽ giống như Oppenheimer, người muốn kích thích các nguyên tử để chiến thắng trong chiến tranh, mặc dù ông ta có thể đốt cháy khí quyển và biến Trái đất thành tro tàn.
Theo tiêu chuẩn đó, Altman là một nhà khoa học điên, sẵn sàng bất chấp rủi ro của chúng ta để đạt được đột phá của mình. Bởi thế bức thư gửi HĐQT của một số nhân viên, cũng như nhận xét của một số người quan tâm đến vận mệnh thế giới về tỷ lệ thôi việc lớn ở OpenAI, không phải là do “không hợp văn hóa”, mà chính xác là do “cách hành xử giả dối và lừa đảo”, “tự huyễn hoặc” và “theo đuổi mục tiêu một cách vô trách nhiệm.” Với Altman, sự “theo đuổi” này có nghĩa là tích hợp siêu trí tuệ vào robot, khi OpenAI bắt đầu đầu tư vào robot hình người do hãng IX của Nauy chế tạo hồi tháng Ba.
Bạn có thể hiểu tại sao HĐQT của OpenAI lại cảm giác lo lắng, khi Altman chạy đôn đáo ở Trung Đông và châu Á, để tìm kiếm hàng tỷ đô cho tầm nhìn của mình. Như Bloomberg đã viết đó không phải là tìm nguồn lực cho những “dự án thứ yếu”, mà là chiến lược đầu tư những “dự án trọng điểm”. Đó là tái định nghĩa thiết kế chip, thu nhập và lưu trữ dữ liệu, năng lực tính toán và giao diện giữa AI và robot vật lý.
Một chuỗi cung ứng mới sẽ không chỉ thách thức hạ tầng IT của Mỹ. Nó có thể góp phần làm giảm sức mạnh của nước Mỹ. Nó có nghĩa là sáng tạo có thể xảy ra ngoài nước Mỹ và các nhà làm luật Mỹ không thể can thiệp vào việc thu nhập dữ liệu. Không có gì bất ngờ khi chính quyền Mỹ cho rằng việc Altman hợp tác với G42 là làm bạn với kẻ thù. Họ biết rằng đằng sau G42 là những người sở hữu ByteDance (công ty mẹ của Tiktok mà G42 có vốn lớn). Họ biết rằng G42 sở hữu Pax AI, một Pegasus (phần mềm gián điệp nổi tiếng) được cấu hình lại. Liệu có thể tin rằng là Altman không bị chính quyền giám sát chặt chẽ?
Thực tế là Altman không tin vào các đường biên giới. Anh ta chỉ có một mục tiêu, xây dựng AI tốt nhất. Anh ta có một tầm nhìn có thể làm HĐQT hay thậm chí là Washington lo lắng. Trong khi chính phủ Mỹ đang tìm cách kìm hãm tốc độ sáng tạo công nghệ tại các vùng khác của thế giới bằng cách cấm bán các máy tính và chip hiện đại, thì Altman tuyên bố: chúng tôi sẽ tự xây dựng cả chuỗi cung ứng của mình. Thật là quá đáng.
Đã từng có thời, một công dân Mỹ có thể bị bắt vì bán các sáng tạo công nghệ ra ngoài nước Mỹ. Giờ đây, liệu ai có thể cấm một người Mỹ sáng tạo bên ngoài nước Mỹ? Liệu có thể ra lệnh cho các khởi nghiệp gia không được lấy tiền nước ngoài hay không được hợp tác với các công ty ngoại quốc? Liệu có thể cấm họ thách thức Nvidia? Không, khi người khác đề nghị rất nhiều tiền.
Những gì xảy ra trong tuần qua tại OpenAI đã xác nhận rằng, những nhà lãnh đạo trẻ trong không gian AI không quan tâm đến biên giới. Như Andrew Feldman, đồng sáng lập và CEO của Cerebras tuyên bố: “AI không phải là thú cưng của Silicon Valley, nó cũng chẳng phải là của Mỹ. Nó đã thành một hiện tượng toàn cầu.”Chính quyền Mỹ và đồng minh thừa hiểu những thách thức về an ninh và kiểm soát của Phương Tây do những tư tưởng của Altman gây ra.
Altman bị sa thải chỉ 2 ngày sau khi Tập và Biden đồng ý “nhẹ nhàng” nói chuyện với nhau. Tờ Daily Dot cho rằng Altman bị đuổi vì Tập đã hé lộ cho Biden rằng OpenAI đang lén lút đàm phán một thỏa thuận thu nhập dữ liệu với hãng D2 (Double Dragon – Rồng Kép), mà nhiều người cho rằng đây là đội quân an ninh mạng của Quân đội Trung quốc. David Covucchi báo cáo: “D2 có năng lực thu nhập/đánh chỉ số/xét duyệt gấp 10 lần Alphabet (công ty mẹ của Google), bởi thế thỏa thuận sẽ giúp OpenAI có thể tiếp cận một khối lượng lớn dữ liệu để huấn luyện mô hình của mình, khi các phương án khác đã bất lực.”
Có cái gì đó ở tầng sâu hơn có thể đang xảy ra. TQ cũng đang đẩy mạnh con đường AI của mình. Họ tập trung vào CAI (cognitive AI – AI nhận thức). Họ muốn các hệ thống đó suy nghĩ độc lập với những prompt (câu hỏi). TQ đã cho AI quyền tự do điều khiển các vệ tinh và các máy bay không người lái mang vũ khí. Không nghi ngờ là Altman muốn được sử dụng những năng lực đấy và TQ cũng sẵn sàng hợp tác với anh.
Cũng có thể vì thế mà Larry Summer, nguyên Bộ trưởng thương mại Mỹ, người có nhiều quan hệ với doanh nghiệp, lại nhảy vào HĐQT của OpenAI. Chính phủ Mỹ hiểu rằng, nếu không thể bắt Altman dừng lại, thì tốt hết là chiếm một chỗ trong bàn của anh ta.
Tất cả điều này có ý nghĩa gì với chúng ta? Các chuyên gia như Altman nói rằng họ đang thiết kế AI cho những việc “tốt”. Nhưng bản thân họ lại cãi nhau về thế nào là “tốt”? Chỉ có một điều rõ ràng là cuộc chạy đua vũ trang này sẽ để lại hậu quả cho toàn bộ nền văn minh chúng ta.
Bài gốc: https://unherd.com/?p=492108 của tác giả Pippa Malmgren
Nguyễn Thành Nam (dịch giả)
Founder FUNiX là một trong 13 công thần sáng lập ra Tập đoàn FPT. Với chiến công lớn trong việc khai phá và phát triển xuất khẩu phần mềm cho Tập đoàn, anh Nam từng giữ chức CEO kiêm Chủ tịch HĐQT của FPT Software, kế đến là CEO FPT.
Nhắc đến “Nam già”, người ta nghĩ ngay tới vị thủ lĩnh phong trào của FPT, đồng thời là nhân vật biểu trưng cho văn hóa STCo FPT. Suy nghĩ khác người, nhiều mơ mộng, dí dỏm một cách thông thái và đặc biệt rất sáng tạo, anh Nam là dị nhân hàng đầu ở FPT. Với gần 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phần mềm và quản lý, hiện anh Nam vẫn được tín nhiệm ở vai trò Cố vấn sáng tạo FPT.