2020 không phải là năm mà chúng ta sẽ mỉm cười nhớ lại. Bắt đầu là các đám cháy ở Úc và kết thúc với hơn 1.5m người chết vì đại dịch. Nhưng năm nay cũng không chỉ có đại dịch. Các nhà khoa học tiếp tục lập kỷ lục với những phát minh mới. Đàn voi tưởng tuyệt chủng lại có baby boom… Hãy cùng nhau điểm lại 20 tin tốt cho năm 2020 (theo tạp chí Wired UK)
1/ Vacxin dựa trên cơ sở mRNA đầu tiên được chế tạo với thời gian ít hơn 1 năm
Chưa bao giờ các bác sĩ và dược sĩ chế tạo được vacxin nhanh như năm nay. Ít nhất chúng ta đã có 3 loại. Và sẽ còn nữa. Nhưng Moderna và BioNTech không chỉ giúp chúng ta thoát khỏi phong tỏa, họ còn là những người đầu tiên sử dụng công nghệ mRNA để chế tạo vacxin có hiệu quả. Điều này mở cánh cửa cho những nghiên cứu vacxin mới chống lại các bệnh truyền nhiễm hiện tại cũng như dịch bệnh trong tương lai.
2/ Thịt từ phòng thí nghiệm được rao bán lần đầu tiên
Thời đại chém thú để lấy thịt ăn có lẽ sắp kết thúc. Cơ quan an toàn thực phẩm Singapore đã phê duyệt thịt gà do hãng Eat Just của Mỹ chế tạo. Các tế bào “thịt gà” được tách từ gà sống sau đó được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm. Mặc dù huyết thanh thai bò vẫn còn được sử dụng, công ty cam kết sẽ chuyển sang môi trường nuôi cấy có nguồn gốc thực vật
3/ DeepMind giải bài toán 50 năm chưa có lời giải: Protein-Folding
DeepMind AI (một sản phẩm của Google) đã dự đoán chính xác hình dạng của protein chỉ từ chuỗi của chính nó. Thông thường đây là một quá trình rất tốn kém và mất thời giờ. Mặc dù bộ máy AI (có tên là AlphaFold) chưa giải mã được tất cả các cấu trúc của protein, sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt trong các nghiên cứu về y học
4/ Phản ứng tổng hợp hạt nhân có thể cho chúng ta nguồn năng lượng sạch vô hạn
Các nhà nghiên cứu đang xây một ngôi sao ngay trên Trái Đất trong một nỗ lực tạo ra năng lượng hạt nhân mà không phải lo về chất thải phóng xạ. Dự án Joint European Torus (JET) sẽ bắt đầu triển khai nghiên cứu vào năm 2021, cho các phân tử hydro va chạm với nhau ở tốc độ cao nhằm sản sinh nhiệt và năng lượng – có thể sẽ được dùng để sinh ra điện.
5/ Vợ chồng NewZealand hiến đất đẹp cho Tổ quốc
Dill và Jillian Jardine có thể bán 900 ha đất tuyệt đẹp trên bờ Hồ Wakatipu thuộc dãy núi Remarkables, nơi mà những tỷ phú thường hay đến nghỉ ngơi, chẳng hạn như nhà sáng lập PayPal và Palantir: Peter Thiel. Lúc đó họ cũng sẽ thành tỷ phú. Nhưng họ đã không làm như vậy. Họ đã hiến đất cho chính quyền địa phương để thành công viên cho tất cả, chứ không chỉ có tỷ phú mới được hưởng thụ.
6/ Những con Hải ly Anh xây đập lần đầu tiên sau hơn 400 năm
Một tổ chức bảo vệ môi trường đã thả các con hải ly ra hoang dã hồi tháng Giêng, sau khi loài thú gặm nhấm này bị tuyệt chủng ở Anh từ cách đây 400 năm. Những con hải ly được chuyển đến trang trại Holnicote vùng Exmoor từ Scotland, đã thích nghi tốt với môi trường sống mới, chịu khó gặm cây và bắt đầu xây một con đập tuy còn khiêm tốn nhưng rất đặc biệt.
7/ Một loại nhện mới được phát hiện
Mike Waite từ tổ chức bảo vệ động vật hoang dã Surrey, đã bỏ 2 năm lang thang trong bóng tối quanh một cơ sở quốc phòng cũ để tìm những con nhện đã thôi xuất hiện ở Vương quốc Anh từ 1999. Nhưng trong tháng Mười, anh đã tìm được: một con nhện cáo khổng lồ. “Thật là tuyệt đẹp, nếu các bạn nhìn thấy chúng”. Những quái vật này quá to để dệt mạng nhện, nên chúng đuổi theo các con ong và những côn trùng nhỏ, rồi tiêm nọc độc để hóa lỏng các cơ quan nội tạng và đánh chén.
8/ Một dải san hô ngầm khổng lồ mới được tìm thấy sau 120 năm
Một nhóm nghiên cứu bờ biển Úc vùng Great Barrier Reef mới tìm được một dải san hô khổng lồ mới với chiều cao hơn cả tòa tháp Empire State ở NewYork (381m). Đây là một phát kiến mới trong 120 năm gần đây ở vùng này. Cùng với nó, nhờ sự hỗ trợ của robot lặn ngầm, chuyến khám phá hơn 1 năm còn phát hiện 30 loài hải sinh mới, trong đó có quái vật ăn thịt siphonophore dài 45 m.
9/ Gấu Panda cuối cùng cũng làm tình sau 10 năm
Đại dịch nổ ra. Công viên Đại dương Hongkong đóng cửa. Có lẽ quá hứng khởi vì sự riêng tư trời cho, 2 con gấu panda Ying Ying và Le Le đã quyết định làm tình, sau hơn 10 năm ngó lơ sự thôi thúc, môi giới, mời mọc của các nhân viên. Tuy chưa dẫn đến hậu quả bụng mang dạ chửa cho Ling Ling, nhưng sự kiện này là tấm gương sáng cho các mối quan hệ đang bị băng giá khắp nơi.
10/ Thật không thể tin được: Bùng nổ các bé Voi
Công viên quốc gia Amboseli ở Kenya báo cáo mới hết hè đã có 170 bé voi ra đời, trong đó có 2 cặp sinh đôi. So với cả năm 2018 mới có 113 bé. Đây là kết quả của những đợt mưa lớn năm 2019 tạo nhiều thức ăn hơn cho voi. Thêm vào đó, chỉ có 7 vụ bắn trộm voi, tính đến cuối tháng 8, so với 80 vụ năm 2018. Tổng đàn voi ở Kenya bây giờ là 34000 cá thể so với khoảng 16000 năm 1989.
11/ Sơn cánh quạt để cứu chim
Điện gió tốt cho trái đất, nhưng là nỗi kinh hoàng của những chim lao vào cánh quạt turbin của những nhà máy điện gió trên đất liền. Các nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Tự nhiên của Nauy đã tìm ra được giải phát bất ngờ: sơn 1 trong 3 cánh quạt cho dễ nhận, giảm tỷ lệ chim va vào đến 70%.
12/ Vương quốc Anh lập kỷ lục không cần than trong hơn 67 ngày
Vương quốc Anh đã không sử dụng năng lượng than trong 67 ngày 22 giờ và 55 phút, lâu nhất kể từ thời cách mạng công nghiệp. Chuỗi thời gian kỷ lục này chỉ bị dừng lại hồi giữa tháng 6 khi nhà máy điện North Yorkshire phát động tổ máy chạy than để bảo dưỡng. Trong suốt hơn 2 tháng đó, nước Anh sử dụng 36% năng lượng tái tạo, 33% khí và 21% năng lượng hạt nhân. (hehe có vẻ người Anh toán không giỏi lắm, còn 10% nữa chưa rõ ở đâu – Người dịch)
13/ Enzyme ăn nhựa
Để đối phó với hàng núi chất thải nhựa đang tàn phá trái đất, các nhà nghiên cứu từ Đại học Toulouse đã tìm ra một loại enzyme vi khuẩn rất vui vẻ nhai, phân tách rác nhựa thành những thành phần mới dễ tái chế hơn. Enzyme được phát hiện trong đống lá mục, được biến đổi để tối ưu khả năng phân tách, có thể rã 1 tấn chất thải nhựa trong 10h.
14/ Lần đầu tiên SpaceX đưa người lên vũ trụ
Hai nhà du hành vũ trụ người Mỹ: Doug Hurley và Bob Behnken trở thành những người đầu tiên được module Crew Dragon đưa lên Trạm Vũ trụ Quốc tế bằng tên lửa Falcon 9. Tên lửa này trước đó đã đưa hàng hóa lên Trạm, nhưng lần phóng tàu có người thành công này mở ra cơ hội mới cho ngành du lịch vũ trụ
15/ Ngành khiêu dâm bắt đầu quan tâm đến Đạo đức
Các website khiêu dâm đã gỡ 2/3, tương đương khoảng 10 triệu clip sau khi tờ NewYork Times tiết lộ những clip có chứa hình ảnh trẻ em và bạo lực, dẫn đến Visa và Mastercard cắt thanh toán. Từ giờ trở đi các website này chỉ cho phép những người dùng được kiểm chứng tải video lên, có thể là bắt đầu một thời đại đạo đức của các site khiêu dâm.
16/ Vương quốc Anh lần đầu tiên có công đoàn cho giới công nghệ
United Tech và Allied Workers đã đặt chi nhánh tại UK sau khi phong trào phát triển mạnh mẽ tại Mỹ, với những đợt chuyên gia lãn công ở Facebook, Google và Amazon. Mục tiêu là giúp người lao động có nhiều quyền lực hơn trong việc bắt các ông chủ chịu trách nhiệm mà không phải chịu rủi ro phải nghỉ và tìm công việc khác, vốn rất khó khăn trong đại dịch.
17/ Bức tượng cứu mạng lái tàu
Giao thông công cộng đã gặp Nghệ thuật cộng đồng theo một cách kịch tính và cứu mạng khi đoàn metro ở Rotterdam đâm qua rào chắn cuối một đoạn đường lên dốc ở thành phố Hà Lan này. Người lái đã may mắn thoát chết từ độ cao 10m nhờ đầu máy mắc vào đuôi 1 trong 2 con cá voi của tác phẩm nghệ thuật đường phố của Maarten Struijs. Struijs gọi sự kiện này là tai nạn “nên thơ” cũng không sai: tên của tác phẩm này là Saved by Whale Tale – Truyền thuyết về Đuôi Cá voi Cứu mạng
18/ Kamala Harris trở thành Nữ Phó Tổng thống đầu tiên của nước Mỹ
Mỹ có nữ phó tổng thống đầu tiên, da màu và được các con gọi là “Momala”. Trong một năm đầy khó khăn về chính trị với sự căng thẳng của phân biệt chủng tộc, nước Mỹ vẫn tìm được đường tiến lên phía trước bằng cách bầu Kamala Harris.
19/ Argentina chuẩn bị hợp pháp hóa việc phá thai
Phá thai là bất hợp pháp ở Nam Mỹ mặc dù Liên hợp quốc cho rằng hàng năm vẫn có đến 6 triệu ca đa phần là không an toàn cho phụ nữ. Argentina có thể là nước lớn đầu tiên (44.5 triệu dân) ở châu lục hợp pháp hóa việc này, sau Cuba, Uruguay và Guyana
20/ Vận động viên cõng bạn lên đỉnh Olympus
Cô sinh viên 22 tuổi ngồi xe lăn Eleftheria Tosiou luôn mơ ước được leo lên đỉnh Olympus đỉnh cao nhất của Hy lạp. 9h02 phút ngày 5/10/2020, giấc mơ của cô đã thành hiện thực. Bạn cô, vận động viên đường dài Giannakou đã cõng cô trên suốt chặng đường 2917 mét lên tới đỉnh Mytikas. Sau khi đến nơi, Giannakou nói: “Điều này đã hoàn thiện tôi như một Con Người”
Nguyễn Thành Nam dịch từ nguyên bản https://www.wired.com/story/20-things-world-better-place-2020/
Nguyễn Thành Nam (dịch giả)
Founder FUNiX là một trong 13 công thần sáng lập ra Tập đoàn FPT. Với chiến công lớn trong việc khai phá và phát triển xuất khẩu phần mềm cho Tập đoàn, anh Nam từng giữ chức CEO kiêm Chủ tịch HĐQT của FPT Software, kế đến là CEO FPT.
Nhắc đến “Nam già”, người ta nghĩ ngay tới vị thủ lĩnh phong trào của FPT, đồng thời là nhân vật biểu trưng cho văn hóa STCo FPT. Suy nghĩ khác người, nhiều mơ mộng, dí dỏm một cách thông thái và đặc biệt rất sáng tạo, anh Nam là dị nhân hàng đầu ở FPT. Với gần 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phần mềm và quản lý, hiện anh Nam vẫn được tín nhiệm ở vai trò Cố vấn sáng tạo FPT.